پیشگیری از اسهال در گوساله‌های جوان (تولد تا ۳ ماهگی) **یک چالش حیاتی در گاوداری‌ها** است، زیرا اسهال عامل اصلی تلفات و کاهش رشد در این دوره حساس محسوب می‌شود. موفقیت در پیشگیری نیازمند **مدیریت جامع** در سه حوزه: **تغذیه، بهداشت و ایمنی** است.
---
### 🔍 علل اصلی اسهال در گوساله‌ها:
| عامل | نمونه‌ها | درصد شیوع |
|------------|-----------------------------------|------------|
| **عفونی** | اِشریشیا کُلی (ETEC)، روتاویروس، کروناویروس، کریپتوسپوریدیوم، سالمونلا | ۸۰-۹۰٪ |
| **تغذیه‌ای**| شیر آلوده، شیر سرد، تغییر ناگهانی جیره، Overfeeding | ۱۰-۱۵٪ |
| **استرسی** | انتقال جایگاه، واکسیناسیون، گرمازدگی یا سرمازدگی | ۵-۱۰٪ |
---
### ✅ راهکارهای کلیدی پیشگیری:
#### ۱. **مدیریت تغذیه شیر:**
- **آغوزدهی فوری:**
- تغذیه **۴ لیتر آغوز باکیفیت (IgG > ۵۰ g/L)** در ساعت اول تولد + ۲ لیتر در ۶-۱۲ ساعت بعد.
- آغوز باید **تمیز، گرم (۳۸-۴۰°C)** و از گاو واکسینه شده باشد.
- **شیر سالم و بهداشتی:**
- استفاده از شیر مادر پاستوریزه یا جایگزین شیر (MRP) با کیفیت.
- **پاستوریزاسیون شیر** (۶۳°C به مدت ۳۰ دقیقه) برای از بین بردن پاتوژن‌ها.
- شست‌شوی کامل **بطری/سطل شیر** با آب داغ و مواد ضدعفونی‌کننده پس از هر وعده.
- **پرهیز از Overfeeding:**
- تقسیم شیر به **۲-۳ وعده در روز** (حداکثر ۱۰-۱۲٪ وزن بدن در روز).
#### ۲. **بهداشت جایگاه و تجهیزات:**
- **بستر خشک و تمیز:**
- استفاده از **پوشال چوب یا کاه خشک** (ضخامت حداقل ۲۰ سانتی‌متر) + تعویض روزانه سطح.
- آزمون **زانوی خشک:** اگر زانوی کارگر پس از ۳۰ ثانیه نشستن خیس نشود، بستر مناسب است.
- **ضدعفونی منظم:**
- ضدعفونی جایگاه پیش از ورود گوساله جدید با **آهک یا پراستیک اسید**.
- تمیز کردن **سطل آب و استارتر** روزانه با آب جوش.
- **جدا سازی گوساله‌ها:**
- نگهداری گوساله‌ها در **جایگاه انفرادی** حداقل تا ۳ هفتگی.
#### ۳. **تقویت سیستم ایمنی:**
- **واکسیناسیون گاو مادر:**
- تزریق واکسن **E. coli، روتاویروس/کروناویروس** ۳-۶ هفته پیش از زایمان برای انتقال آنتی‌بادی via آغوز.
- **مکمل‌های پروبیوتیک:**
- افزودن پروبیوتیک (مانند *لاکتوباسیلوس*) به شیر یا آب برای تقویت میکروبیوم روده.
#### ۴. **مدیریت استرس و محیط:**
- **کنترل دما:**
- تأمین **پتو یا لامپ مادون قرمز** در دمای زیر ۱۵°C + **تهویه و سایه‌بان** در دمای بالای ۲۵°C.
- **آب تمیز و دائمی:**
- دسترسی به **آب تازه (از ۳ روزگی)** حتی در زمستان (استفاده از آبگرمکن در هوای سرد).
#### ۵. **شروع زودهنگام تغذیه جامد:**
- **استارتر با کیفیت:**
- ارائه استارتر **پلت شده و پرانرژی** از **روز سوم** برای تحریک توسعه شکمبه.
- استارتر باید حاوی **۱۸-۲۰% پروتئین** و **فیبر خام (حدود ۱۲%)** باشد.
---
### 🚨 **اقدامات فوری هنگام بروز اسهال:**
۱. **جایگزینی الکترولیت:**
- تغذیه **۲ لیتر الکترولیت خوراکی** (بین وعده‌های شیر) برای پیشگیری از کم‌آبی.
۲. **جداسازی گوساله بیمار:**
- انتقال به قرنطینه با بستر خشک و تمیز.
۳. **پرهیز از قطع شیر:**
- ادامه تغذیه شیر (با حجم کاهش‌یافته) برای حفظ انرژی.
۴. **درمان تحت نظر دامپزشک:**
- استفاده از **آنتی‌بیوتیک هدفمند** (فقط در عفونت‌های باکتریایی) + **داروهای ضدکوکسیدیا**.
---
### 📊 **نمودار پیشگیری مرحله‌به‌مرحله:**
```mermaid
graph LR
A[تولد] --> B[آغوزدهی در ساعت اول]
B --> C[جایگاه انفرادی + بستر خشک]
C --> D[شیر پاستوریزه + بهداشت سطل]
D --> E[استارتر از روز سوم]
E --> F[آب تمیز دائمی]
F --> G[واکسیناسیون مادر پیش از زایمان]
G --> H[پایش روزانه سلامت]
```
---
### ❌ **۷ اشتباه خطرناک که باید پرهیز کنید:**
۱. تغذیه شیر سرد یا آلوده.
۲. استفاده از آغوز با کیفیت پایین یا دیر هنگام.
۳. تمیز نکردن سطل شیر با آب سرد.
۴. انتقال ناگهانی گوساله به جایگاه گروهی.
۵. قطع شیر در زمان اسهال (منجر به ضعف شدید می‌شود).
۶. استفاده بی‌رویه از آنتی‌بیوتیک‌ها بدون تشخیص عامل.
۷. نادیده گرفتن واکسیناسیون گاوهای آبستن.
---
### ✅ نتیجه‌گیری:
پیشگیری از اسهال گوساله‌ها نیازمند **"زنجیره بهداشتی"** است:
**آغوز باکیفیت → شیر پاستوریزه → جایگاه خشک → استارتر زودهنگام → آب تمیز → واکسیناسیون مادر**.
با رعایت این اصول، **می‌توان تلفات ناشی از اسهال را تا ۸۰% کاهش داد** و گوساله‌هایی با **پایه رشد قوی** برای گله پرورش داد! 🐄💪
