در مورد واکسن بیماری برفک پا و دهان (Foot-and-Mouth Disease - FMD) در شتر، باید گفت که:
> ✅ بله — واکسن برفک برای شتر وجود دارد و استفاده از آن در مناطق شیوع یا تهدید شده، "توصیه ضروری" یا حتی "اجباری" است.
---
## 🐫 آیا شترها به برفک مبتلا می‌شوند؟
🔹 بله. شترهای یک‌کوهانه (درومز) و دوکوهانه (باکترین) حساس به ویروس FMD هستند — هرچند علائم بالینی در آن‌ها معمولاً خفیف‌تر از گاو و گوسفند است.
🔹 در برخی موارد، شترها بدون علامت ویروس را حمل می‌کنند و ناقل بیماری هستند — بنابراین نقش مهمی در پراکنش بیماری به سایر دام‌ها دارند.
---
## 🚨 علائم برفک در شتر:
- تب ملایم
- کاهش اشتها و بی‌حالی
- تشکیل وزیکول (توتور) و زخم در:
- لثه، زبان و سقف دهان
- بینی و لب
- فرج و پستان (در ماده‌ها)
- بالشتک پاها (به ندرت — خیلی کمتر از گاو)
- کاهش تولید شیر در شترهای شیرده
- لنگش در صورت درگیری پاها
> ⚠️ توجه: عدم مشاهده وزیکول در پاها باعث نمی‌شود که شتر آلوده نباشد — گاهی فقط ضایعات دهانی دیده می‌شود.
---
## 💉 آیا واکسن برفک برای شتر وجود دارد؟
🔹 بله — واکسن‌های غیرفعال (کشته) FMD که برای گاو طراحی شده‌اند، به طور گسترده و مؤثر در شترها استفاده می‌شوند.
🔹 هیچ واکسن اختصاصی "فقط برای شتر" وجود ندارد — اما واکسن‌های گاوی به خوبی در شترها جواب می‌دهند و ایمنی کافی ایجاد می‌کنند.
---
## 📌 برنامه واکسیناسیون برفک در شتر:
| پارامتر | توصیه |
|----------|--------|
| سن شروع | از ۴ ماهگی به بعد — بهتر است اولین تزریق در ۶ ماهگی انجام شود. |
| دوز | معمولاً ۲-۴ میلی‌لیتر — بسته به نوع واکسن و سن شتر (دفترچه واکسن را بخوانید). |
| روش تزریق | زیرجلدی (Subcutaneous) — معمولاً در ناحیه گردن یا پشت شانه. |
| تقویت اولیه | بعد از ۴-۶ هفته از تزریق اول. |
| تقویت دوره‌ای | هر ۶ ماه (در مناطق پرخطر) یا هر ۱۲ ماه (در مناطق کم‌خطر). |
> 🧪 نکته علمی: مطالعات نشان می‌دهند که واکسن‌های شامل سرمتیپ O, A و SAT2 در شترها مؤثرترند — چون این سرمتیپ‌ها در مناطق شیوع شتر (آفریقا، خاورمیانه، آسیای جنوبی) غالب هستند.
---
## 📌 وضعیت در ایران:
در ایران، برفک یک بیماری مستقر (Endemic) است و واکسیناسیون اجباری برای گاو، گوسفند و بز انجام می‌شود.
🔸 در مورد شترها:
- واکسیناسیون شترها در مناطق شیوع و مرزی اجباری یا توصیه شده است.
- سازمان دامپزشکی کشور، واکسن برفک را به صورت رایگان در اختیار دامداران شتر قرار می‌دهد — به ویژه در استان‌هایی مانند:
- سیستان و بلوچستان
- خراسان جنوبی و رضوی
- یزد
- اصفهان
- کرمان
- هرمزگان
🔸 هدف: جلوگیری از شیوع بیماری به گله‌های گاو و گوسفند + حفظ سلامت شترها + جلوگیری از تحریم‌های دامی و صادراتی.
---
## ✅ چه زمانی واکسن برفک برای شتر ضروری است؟
- در مناطقی که سابقه برفک در شتر یا سایر دام‌ها وجود دارد.
- قبل از فصل بهار (فصل شیوع بیشتر).
- قبل از جابه‌جایی یا حمل‌ونقل شترها (به ویژه به مناطق دیگر).
- در گله‌های شتر شیرده یا کاری که استرس بیشتری دارند.
- در کنار گله‌های گاو و گوسفند — برای جلوگیری از انتقال متقابل.
---
## 🧪 نکات مهم قبل و بعد از واکسیناسیون:
| شرط | توضیح |
|------|--------|
| شتر باید کاملاً سالم باشد | تزریق واکسن در شتر بیمار، تحت استرس یا گرسنه ممنوع است. |
| نگهداری صحیح واکسن | واکسن باید در دمای ۲-۸ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود — یخ زدن یا گرم شدن آن، واکسن را بی‌اثر می‌کند. |
| استفاده از سرنگ و سوزن استریل | برای جلوگیری از عفونت و انتقال بیماری. |
| ثبت تاریخ واکسیناسیون | برای برنامه‌ریزی تزریقات بعدی. |
| عدم استفاده از آنتی‌بیوتیک یا ضدالتهاب قبل از واکسن | مگر با تجویز دامپزشک — چون ممکن است پاسخ ایمنی را کاهش دهد. |
---
## 📌 جمع‌بندی:
> واکسن برفک در شتر — "توصیه ضروری" در مناطق شیوع و "اختیاری" در مناطق بدون شیوع است — اما به دلیل نقش شتر به عنوان ناقل بیماری، بهتر است همه شترها واکسینه شوند.
> واکسن‌های گاوی به خوبی در شترها جواب می‌دهند و در بسیاری از مناطق ایران به صورت رایگان توزیع می‌شوند.
---
🩺 پیشنهاد: با اداره دامپزشکی منطقه خود تماس بگیرید — اگر در منطقه شما شتر نگهداری می‌کنید، احتمالاً واکسن را به صورت رایگان در اختیار شما قرار می‌دهند و حتی کارشناس برای تزریق به محل می‌آید.
اگر نیاز به نام دقیق واکسن، دوز یا برنامه واکسیناسیون برای منطقه خود دارید، کافیست نام استان یا شهر خود را بگویید تا راهنمایی دقیق‌تری ارائه دهم. 🐫💉
