کاهش گرد و غبار در جایگاه گاوها برای **پیشگیری از بیماری‌های تنفسی، بهبود رفاه دام و افزایش بهره‌وری** ضروری است. گرد و غبار حاوی باکتری‌ها، اندوتوکسین‌ها و قارچ‌هاست که می‌تواند منجر به پنومونی، کاهش تولید شیر و استرس حرارتی شود. روش‌های مؤثر شامل:
---
### **۱. کنترل منبع گرد و غبار**
| منبع | راهکار کاهش | توضیحات فنی |
|---------------------|---------------------------|--------------------------------|
| **خوراک** | - افزودن **روغن خوراکی** (۱-۲% جیره) یا **ملاس** به کنسانتره<br>- استفاده از **پلت** به جای پودر | چسباندن ذرات گرد و غبار خوراک |
| **بستر** | - استفاده از **کاه گندم** به جای کاه جو (کم‌غبارتر)<br>- **اسپری آب + ضدعفونی‌کننده** روی بستر | رطوبت‌دهی کنترل‌شده (رطوبت ایده‌آل: ۴۰-۵۰%) |
| **مدفوع خشک‌شده** | **جاروکشی مکانیزه** روزانه + **آب‌پاشی کف** قبل از جارو | جلوگیری از انتشار ذرات هنگام تمیزکردن |
---
### **۲. سیستم‌های مه‌پاش (Misting Systems)**
- **نوع نازل:**
- نازل‌های **Low-pressure** (۵۰-۱۰۰ psi): برای مرطوب‌سازی هوا
- نازل‌های **High-pressure** (>200 psi): ایجاد ذرات ریز بدون خیس‌کردن بستر
- **زمان‌بندی:**
- فعال‌سازی در **ساعات گرم** (۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر)
- چرخه کار: **۱-۲ دقیقه روشن / ۱۰-۱۵ دقیقه خاموش**
> **هشدار:** در مناطق مرطوب (رطوبت >۷۰%)، مه‌پاش می‌تواند رشد قارچ را تشدید کند!
---
### **۳. تهویه و جریان هوا**
| سیستم | راهکار کاهش گرد و غبار |
|---------------------|----------------------------|
| **تهویه تونلی** | سرعت هوا ≥۲٫۵ m/s جهت خروج ذرات |
| **پدهای خنک‌کننده (Cooling Pads)** | کاهش دمای هوا + جذب ذرات گرد و غبار |
| **فن‌های سقفی** | نصب با زاویه ۱۵ درجه برای چرخش هوا |
---
### **۴. پوشش کف و دیوار**
- **کف:**
- استفاده از **کف‌پوش لاستیکی** یا **بتنی با سطح زبر** (کاهش سایش سم)
- پاشش **محلول نمک کلرید کلسیم** (CaCl₂) برای تثبیت خاک
- **دیوارها و سقف:**
- رنگ‌آمیزی با **پوشش ضد گرد و غبار** (Dust Suppressant Paints)
- نصب **پانل‌های جاذب صوت** (کاهش گرد و غبار معلق)
---
### **۵. مدیریت تغذیه**
- **طرافی خوراک (Feed Alley):**
- نصب **پرده‌های پلاستیکی** جانبی برای جلوگیری از پرتاب ذرات
- استفاده از **سیستم تغذیه اتوماتیک** به جای تراکتور
- **زمان تغذیه:**
- تغذیه در **ساعات کم‌تردد** (صبح زود یا شب)
---
### **۶. پوشش گیاهی و محیطی**
| روش | تأثیر |
|---------------------|----------------------------|
| **کاشت درختان بادشکن** | کاهش ۳۰-۴۰% گرد و غبار محیطی |
| **آسفالت یا سنگ‌فرش محوطه** | جلوگیری از گرد و خاک ناشی از تردد |
| **پاشش بیوپلیمرها** (مثل **پلی‌وینیل استات**) | تثبیت خاک‌های رسی |
---
### **۷. فناوری‌های نوین**
- **یونیزاسیون هوا:**
- نصب دستگاه‌های **یون‌منفی ساز** روی سیستم تهویه (چسباندن ذرات باردار)
- **سنسورهای سنجش گرد و غبار (PM2.5/PM10):**
- اتصال به سیستم مه‌پاش برای فعال‌سازی خودکار هنگام افزایش غلظت ذرات
---
### **پایش اثربخشی**
- **اندازه‌گیری گرد و غبار:**
- استفاده از **دستگاه سنجش ذرات (DustTrak)** ۲ بار در ماه
- استاندارد مجاز: **< 3 mg/m³** برای ذرات قابل استنشاق
- **علائم بالینی:**
- کاهش سرفه، افزایش تولید شیر و بهبود نمره وضعیت بدنی (BCS)
---
### **جمع‌بندی فنی**
- **بهترین ترکیب:**
`تهویه تونلی + پد سلولزی + پاشش روغن خوراکی + جاروی مکانیزه روزانه`
- **کاهش هزینه:**
استفاده از **ملاس محلی** (۴۰% ارزان‌تر از روغن) و **سیستم مه‌پاش Low-pressure**
- **پرهیز از اشتباهات:**
- آب‌پاشی مستقیم روی بستر (سبب افزایش رطوبت و آمونیاک می‌شود)
- نصب فن‌های رو به باد (پراکندگی گرد و غبار را افزایش می‌دهد)
> ✅ **نکته کلیدی:** کاهش ۵۰% گرد و غبار می‌تواند تا ۱۵% از بروز پنوم
