کاهش اتلاف خوراک در آخورها (Feed Bunk Management) یکی از **مهم‌ترین راهکارهای بهینه‌سازی هزینه‌ها** در دامداری است که با رعایت اصول ساده اما علمی، می‌توان **اتلاف خوراک را تا ۳۰٪ کاهش داد**. در ادامه، روش‌های کلیدی ارائه می‌شود:
---
### ۱. **بهینه‌سازی طراحی آخور**
- **ارتفاع لبه آخور**:
- برای گاو شیری: **۱۵-۲۰ سانتی‌متر** از کف جایگاه.
- برای گوساله: **۱۰-۱۲ سانتی‌متر**.
> *هدف*: جلوگیری از پرتاب خوراک توسط دام.
- **شیب کف آخور**:
- شیب **۵-۱۰٪** به سمت دیواره → جمع‌آوری آسان باقیمانده.
- **عرض آخور**:
- حداقل **۶۰ سانتی‌متر** به ازای هر رأس گاو → کاهش رقابت.
---
### ۲. **مدیریت توزیع خوراک**
| روش مؤثر | توضیح | تأثیر بر کاهش اتلاف |
|-----------|-------|---------------------|
| **افزایش دفعات تغذیه** | ۲-۳ بار در روز (به‌جای یک بار) | ↓ ۱۵-۲۰٪ (جلوگیری از فساد و انتخابگری دام) |
| **پرکردن آخور تا حداکثر ۸۰٪ ظرفیت** | عدم پرکردن کامل آخور | ↓ ۱۰٪ (کاهش ریخت‌وپاش هنگام خوراک خوری) |
| **استفاده از فیدرهای اتوماتیک** | تنظیم دوز دقیق خوراک بر اساس مرحله تولید | ↓ ۱۲٪ (جلوگیری از پرخوری) |
| **توزیع یکنواخت خوراک** | اختلاط کامل کنسانتره و علوفه قبل از ریختن | ↓ ۸٪ (کاهش انتخابگری دام) |
---
### ۳. **کنترل رفتار دام**
- **دسترسی همزمان همه دام‌ها به آخور**:
- تأمین **۷۵-۱۰۰ سانتی‌متر** فضای آخور به ازای هر رأس.
- **جدا کردن دام‌های ضعیف/قوی**:
- ایجاد آخورهای مجزا برای تلیسه‌ها، گاوهای غالب، و گوساله‌ها.
- **استفاده از آبخوری‌های مجزا**:
- فاصله آبخوری از آخور: **حداقل ۳ متر** → جلوگیری از رطوبت‌زدگی خوراک.
---
### ۴. **نگهداری و پاکسازی آخور**
- **پاکسازی روزانه**:
- جمع‌آوری باقیمانده‌های کپک‌زده یا فاسد (با برس یا هوای فشرده).
- **ضدعفونی هفتگی**:
- استفاده از **سرکه یا محلول پراستیک اسید ۲٪** برای جلوگیری از کپک.
- **بازرسی ماهانه**:
- تعمیر ترک‌ها و لبه‌های آسیب‌دیده آخور.
---
### ۵. **مدیریت پسماند خوراک**
- **بازیافت باقیمانده سالم**:
- افزودن حداکثر **۱۰٪** باقیمانده به جیره جدید (در صورت عدم فساد).
- **دفع اصولی**:
- باقیمانده‌های آلوده را در عمق **۵۰ سانتی‌متری** خاک دفن کنید.
---
### ۶. **استفاده از افزودنی‌های کاهنده اتلاف**
- **چسباننده‌های خوراک (Binders)**:
- مانند **ملاس (۵-۷٪ جیره)** یا **لیگنوسولفونات (۰.۵٪)** → کاهش گرد و غبار و ریخت‌وپاش.
- **محافظ‌های کپک (Mold Inhibitors)**:
- **اسید پروپیونیک (۱-۲ کیلوگرم/تن خوراک)** → افزایش ماندگاری.
---
### ۷. **پایش مستمر و ثبت داده‌ها**
- **اندازه‌گیری روزانه اتلاف**:
- وزن باقیمانده آخور پیش از تغذیه جدید.
- *اتلاف مجاز*: حداکثر **۳-۵٪** کل خوراک روزانه.
- **ثبت در نرم‌افزار**:
- ارتباط بین **نوع خوراک، دمای محیط، و درصد اتلاف** را تحلیل کنید.
---
### ۸. **جمع‌بندی: ۴ قانون طلایی کاهش اتلاف**
۱. **پر نکردن کامل آخور** (حداکثر ۸۰٪ ظرفیت).
۲. **توزیع حداقل ۲ بار در روز** با ترکیب یکنواخت.
۳. **پاکسازی قبل از هر بار تغذیه**.
۴. **تنظیم ارتفاع آخور** متناسب با قد دام.
> ✅ **نتایج قابل انتظار**:
> - کاهش **۲۰-۳۰٪** هزینه خوراک.
> - بهبود **ضریب تبدیل غذایی (FCR)**.
> - کاهش **مشکلات گوارشی** ناشی از خوراک فاسد.
با اجرای این راهکارها، سالانه **صدها میلیون تومان** در یک گله ۱۰۰ رأسی صرفه‌جویی می‌شود!
