**تأثیر تغییرات آب‌وهوایی بر پرورش گاو: چالش‌ها و راهکارهای سازگاری**
تغییرات آب‌وهوایی با ایجاد **استرس گرمایی**، **تغییر الگوی بارش‌ها** و **افزایش بیماری‌ها**، پرورش گاو را در سطح جهانی تحت تأثیر قرار داده است. در ایران نیز با توجه به اقلیم خشک و نیمه‌خشک، این اثرات به‌ویژه محسوس هستند:
---
### **چالش‌های کلیدی و مکانیسم تأثیر**
| **پدیده** | **تأثیر مستقیم بر گاو** | **تأثیر غیرمستقیم (زیرساختی)** |
|------------------------|----------------------------------------|---------------------------------------|
| **افزایش دما** | - کاهش تولید شیر (تا ۴۰٪) <br>- کاهش نرخ آبستنی (افزایش مرگ‌زایی جنین) <br>- سرکوب سیستم ایمنی (↑ بیماری‌ها) | - کاهش کیفیت علوفه (↓ پروتئین خام) <br>- کمبود آب آشامیدنی |
| **خشکسالی** | - کاهش وزن روزانه (ADG) <br>- افزایش هزینه تغذیه با کنسانتره | - افت تولید محصولات خوراکی (یونجه، ذرت) <br>- تعارض بر سر منابع آب |
| **سیلاب‌های ناگهانی** | - شیوع بیماری‌های پوستی (لپتوسپیروز) <br>- افزایش سقط جنین | - تخریب مراتع و زمین‌های کشت خوراک <br>- آسیب به ساختمان‌های دامداری |
| **تغییر الگوی بیماری‌ها** | - گسترش بیماری‌های ناقل‌محور (مثل تب کریمه‌کنگو) <br>- افزایش شیوع انگل‌های داخلی (همونکوز) | - کاهش دسترسی به داروهای دامپزشکی <br>- افزایش هزینه‌های درمان |
---
### **داده‌های اثربخشی در ایران**
- **استرس گرمایی**:
- در دماهای بالای ۳۲°C و رطوبت نسبی ۶۰٪ (THI > ۷۲):
- کاهش ۲۰-۳۰٪ تولید شیر در گاوداری‌های صنعتی اصفهان و تهران.
- **خشکسالی**:
- کاهش ۴۵٪ تولید یونجه در استان‌های فارس و کرمان (۱۴۰۱-۱۴۰۲).
---
### **راهکارهای سازگاری (Adaptation Strategies)**
#### **۱. مدیریت جایگاه و خنک‌سازی**
- **سایه‌بان‌های متحرک**: کاهش ۵-۷°C دمای محیط با سایه‌بان‌های ۴ متری + پاشش آب.
- **تهویه اجباری**:
- فن‌های سقفی با سرعت ۸-۱۰ m/s + مه‌پاش (Fogging).
- **کف خنک‌کن**: استفاده از کف‌های آبی (Cooled water beds) برای گاوهای شیری.
#### **۲. اصلاح نژاد و ژنتیک**
- استفاده از نژادهای **مقاوم به گرما**:
- **برهمن** (مقاومت تا ۴۲°C)، **سنتال** (تلفیق مقاومت و تولید شیر).
- برنامه‌های اصلاح نژاد برای صفات:
- ضخامت کمتر چربی زیرپوستی (↑ تابش حرارت).
- رنگ روشن پوشش (انعکاس نور خورشید).
#### **۳. بهینه‌سازی تغذیه**
- **جیره‌های کم‌حرارتزا**:
- افزایش چربی خوراک (تا ۶٪) + کاهش فیبر نامحلول (ADF).
- **مکمل‌های تعدیل‌کننده**:
- **بتائین** (۳۰ گرم/روز): تنظیم اسمزی سلول‌ها.
- **سلنیوم + ویتامین E**: کاهش استرس اکسیداتیو.
#### **۴. مدیریت آب**
- **سیستم‌های بازیابی**:
- تصفیه پساب آبشخورها برای آبیاری علوفه.
- **آبسردکن‌های اتوماتیک**:
- تامین آب در دمای ۱۰-۱۵°C (افزایش ۴۰ٌ٪ مصرف آب در تابستان).
---
### **راهکارهای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای (Mitigation)**
| **منبع انتشار** | **سهم در پرورش گاو** | **راهکار کاهنده** |
|----------------------|---------------------|-------------------------------|
| **متان از تخمیر شکمبه** | ۴۴-۵۷٪ | - افزودن **جلبک دریایی (Asparagopsis)** <br>- خوراک‌های غنی‌شده با **نیترات** |
| **کود دامی** | ۲۳-۳۰٪ | - تولید بیوگاز در دیژستر <br>- پوشش پلاستیکی کود (کاهش N₂O) |
| **تولید خوراک** | ۱۵-۲۰٪ | - کشت علوفه‌های کم‌آب‌بر (سورگوم) <br>- استفاده از ضایعات کشاورزی |
---
### **پیش‌بینی‌ها و آمادگی برای آینده**
- **تغییر الگوی پرورش**:
- انتقال دامداری‌ها به ارتفاعات (استان‌های شمال غرب و زاگرس).
- **فناوری‌های پایش**:
- سنسورهای پوشیدنی (نظارت بر دمای بدن و ضربان قلب).
- سیستم‌های هشدار استرس گرمایی (SMS به دامدار).
- **سیاست‌های حمایتی**:
- بیمه محصولات خوراکی در برابر خشکسالی.
- تسهیلات برای نصب سیستم‌های خنک‌کننده.
---
### **جمع‌بندی**
- **تهدید اصلی**: کاهش ۱۰-۱۵٪ سودآوری گاوداری‌ها تا ۲۰۳۰ در صورت عدم سازگاری.
- **فرصت‌ها**:
- توسعه نژادهای هیبرید مقاوم (تلفیق برهمن و هلشتاین).
- تبدیل متان به انرژی (بیوگاز) برای کاهش هزینه‌ها.
> **نکته کلیدی**:
> **"استفاده از الگوهای کشاورزی هوشمند (Climate-Smart Agriculture) تنها راه نجات صنعت پرورش گاو در ایران است."**
> تدوین برنامه‌های ملی سازگاری با محوریت **سازمان دامپزشکی کشور** و **وزارت جهاد کشاورزی** ضروری است. منابع پیشنهادی:
> - [پایگاه اطلاعات تغییرات اقلیمی ایران](https://irimo.ir)
> - **استاندارد ISO 14090:2019** (سازگاری با تغییرات آب‌وهوایی).
