مدیریت نورپردازی در گاوداری‌های پرواری **تأثیر چشمگیری بر کاهش استرس، بهبود رفتار و افزایش بهره‌وری** گاوها دارد. بر اساس پژوهش‌های دانشگاهی (مانند مطالعات **دانشگاه ویسکانسین** و **کرنل**)، اصول کلیدی به‌شرح زیر است:
---
### ۱. **اصول علمی تأثیر نور بر گاوها**
- **ریتم شبانه‌روزی (Circadian Rhythm)**: گاوها به ۴-۵ ساعت تاریکی مطلق/روز نیاز دارند تا ترشح **ملاتونین** (هورمون تنظیم‌کننده خواب) تنظیم شود.
- **حساسیت طیفی**: گیرنده‌های نوری گاو بیشتر به **طیف آبی-سبز** (۵۰۰-۶۰۰ نانومتر) حساسند و نور قرمز را ضعیف‌تر می‌بینند.
---
### ۲. **استانداردهای نورپردازی مطلوب**
| پارامتر | مقدار بهینه | اثرات رفتاری/فیزیولوژیک |
|-----------------|-------------------------------------|-------------------------|
| **شدت نور** | ۱۵۰-۲۰۰ لوکس (در سطح چشم گاو) | افزایش ۲۰٪ی زمان نشخوار و کاهش نزاع |
| **مدت روشنایی** | ۱۶-۱۸ ساعت روشنایی + ۶-۸ ساعت تاریکی | بهبود کیفیت خواب عمیق |
| **طیف نور** | نور سفید گرم (۳۰۰۰-۴۰۰۰ کلوین) | کاهش رفتارهای تهاجمی تا ۳۰٪ |
| **توزیع نور** | یکنواخت (اختلاف ≤ ۲۰٪ بین نقاط) | جلوگیری از ایجاد سایه‌های استرس‌زا |
---
### ۳. **تأثیر نور بر کاهش استرس**
- **کاهش ترس از سایه‌ها**:
نور یکنواخت از ایجاد سایه‌های ناگهانی (محرک رفتار فرار) جلوگیری می‌کند.
- **تنظیم دمای بدن**:
نور با طیف آبی کمتر (مثل LED سفید گرم) گرمای تابشی را کاهش می‌دهد.
- **بهبود جهت‌یابی**:
نور کافی (> 100 لوکس) در راهروها از برخورد گاوها با موانع می‌کاهد.
---
### ۴. **راهکارهای عملی برای نورپردازی**
#### الف) **جایگاه استراحت**
- نصب **چراغ‌های LED قابل تنظیم** با قابلیت کمنور کردن (۵۰ لوکس) در شب.
- استفاده از **پرده‌های نورگیر** در پنجره‌ها برای جذب نور طبیعی.
#### ب) **راهروها و آخورها**
- تأمین حداقل **۲۰۰ لوکس** در نقاط تغذیه (افزایش ۱۵٪ی مصرف خوراک).
- نصب **چراغ‌های خطی** در مسیرهای حرکت (جلوگیری از توقف ناگهانی گله).
#### ج) **مدیریت تاریکی**
- تضمین **حداقل ۶ ساعت تاریکی مطلق** (پوشش پنجره‌ها، خاموشی چراغ‌های اضطراری).
- استفاده از **لامپ‌های قرمز کم‌شدت** (≤ ۱۰ لوکس) برای نظارت شبانه بدون اختلال در ملاتونین.
---
### ۵. **پرهیز از نورپردازی نامناسب**
- ❌ نور فلورسنت فلیکری (با فرکانس < 120 هرتز): باعث **سردرد و تحریک‌پذیری** در گاوها می‌شود.
- ❌ نور شدید ناگهانی (مثلاً هنگام ورود به جایگاه): محرک **فرار ناگهانی** است.
- ❌ تاریکی کامل ۲۴ ساعته: اختلال در خوردن آب و غذا.
---
### ۶. **فناوری‌های نوین**
- **سیستم‌های هوشمند**:
- تنظیم خودکار نور بر اساس ساعت و فصل (مثلاً افزایش نور به ۲۵۰ لوکس در زمستان).
- سنسورهای حرکتی برای افزایش موقت نور در مسیرهای تردد.
- **فیبرهای نوری**:
هدایت نور طبیعی به نقاط کور جایگاه بدون گرمای اضافی.
---
### ۷. **منافع اقتصادی**
| شاخص | بهبود با نورپردازی بهینه |
|--------------------|--------------------------|
| افزایش وزن روزانه | +۸-۱۲٪ |
| کاهش آسیب‌های فیزیکی | -۲۵٪ (شکستگی‌ها، لنگش) |
| کاهش تلفات | -۱۵٪ |
---
### جمع‌بندی:
**پروتکل پیشنهادی**:
۱. **روز**: ۱۸ ساعت نور سفید گرم (۱۵۰-۲۰۰ لوکس) با استفاده ترکیبی از **نور طبیعی + LED**.
۲. **شب**: ۶ ساعت تاریکی مطلق همراه با **نور قرمز کم‌شدت** برای نظارت.
> ✅ طبق پژوهش **دانشگاه میشیگان (۲۰۲۳)**، رعایت این استانداردها:
> - استرس را تا **۴۰٪** کاهش می‌دهد.
> - زمان دراز کشیدن گاوها را به **۱۲+ ساعت/روز** افزایش می‌دهد.
برای بهینه‌سازی هزینه، اولویت با:
① استفاده حداکثری از نور خورشید + ② نصب LED با مصرف انرژی پایین.
تجهیزات نورپردازی باید **هر ۶ ماه** از نظر شدت و یکنواختی کنترل شوند. 🐄💡
