در مورد واکسن هاری در شتر، باید گفت که شترها — هرچند کمتر از سگ، گوسفند یا گاو — می‌توانند به بیماری هاری مبتلا شوند و حتی ناقل ویروس باشند. هاری یک بیماری کشنده ۱۰۰٪ پس از ظهور علائم است و انتقال آن از طریق گازگرفتگی یا تماس بزاق حیوان مبتلا با زخم باز صورت می‌گیرد.

---

## ✅ آیا واکسن هاری برای شتر وجود دارد؟

🔹 بله — واکسن هاری برای شتر وجود دارد و در بسیاری از کشورها استفاده می‌شود. 
🔹 واکسن‌های هاری که برای گاو، گوسفند و اسب استفاده می‌شوند (مانند واکسن‌های ساخت کمپانی‌های Boehringer Ingelheim, Merck, Ceva, Rabisin) به صورت خارج از برچسب (Off-label) در شترها نیز مؤثر و ایمن هستند.

در برخی کشورها (مثل عربستان سعودی، سودان، کنیا، امارات و هند)، واکسن هاری بخشی از برنامه واکسیناسیون اجباری یا توصیه‌شده برای شترهاست — به ویژه در مناطقی که:

- شیوع هاری در سگ‌های ولگرد یا جانوران وحشی وجود دارد.
- شترها در مجاورت حیوانات آلوده هستند.
- سابقه گازگرفتگی یا مرگ ناشی از هاری در شترها گزارش شده است.

---

## 🐫 شرایط تزریق واکسن هاری در شتر:

### ۱. سن مناسب:
- از ۳ ماهگی به بعد — اما بهتر است اولین تزریق در ۴-۶ ماهگی انجام شود.
- در شترهای بالغ بدون سابقه واکسیناسیون، می‌توان در هر سنی شروع کرد.

### ۲. روش تزریق:
- عضلانی (IM) — معمولاً در عضله گردن یا ران.
- زیرجلدی (SC) — در برخی واکسن‌ها قابل قبول است — حتماً دفترچه راهنمای واکسن را بخوانید.

### ۳. برنامه واکسیناسیون:
- اولین تزریق: یک دوز.
- تزریق تقویتی: بعد از ۱ سال.
- تزریقات بعدی: هر ۱ تا ۳ سال — بسته به نوع واکسن و خطر منطقه.

> ⚠️ نکته مهم: برخی واکسن‌های هاری (مثل Rabisin) ایمنی تا ۳ سال را تضمین می‌کنند — اما در مناطق پرخطر، تزریق سالانه توصیه می‌شود.

---

## 📌 وضعیت در ایران:

در ایران، واکسن هاری برای شترها به صورت رسمی در برنامه ملی وجود ندارد — اما:

✅ در مناطقی که شیوع هاری در سگ‌ها یا شغال‌ها گزارش شده (مثل استان‌های مرزی، سیستان و بلوچستان، خراسان، کرمان)، واکسیناسیون شترها توصیه می‌شود — به ویژه اگر:

- شترها در مراتع باز یا کویری نگهداری می‌شوند.
- سابقه گازگرفتگی توسط سگ یا شغال وجود دارد.
- شترها برای مسابقه، شترسواری یا نمایشگاه به مناطق مختلف منتقل می‌شوند.

> 🐫 سازمان دامپزشکی در برخی استان‌ها، واکسن هاری را به صورت رایگان در اختیار دامداران شتر قرار می‌دهد — به عنوان بخشی از طرح کنترل هاری در حیوانات دام.

---

## 🧪 شرایط مهم قبل از تزریق واکسن:

| شرط | توضیح |
|------|--------|
| شتر باید سالم باشد | تب، اسهال، لنگش یا استرس شدید — مانع تزریق واکسن است. |
| عدم استفاده در شترهای بیمار | واکسن جایگزین درمان نیست — ابتدا بیماری را درمان کنید، سپس واکسن بزنید. |
| نگهداری صحیح واکسن | واکسن هاری باید در دمای ۲-۸ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود — قرار گرفتن در دمای اتاق یا یخ زدن، آن را بی‌اثر می‌کند. |
| استفاده از سرنگ و سوزن استریل | برای جلوگیری از عفونت محل تزریق. |

---

## 🚨 در صورت گازگرفتگی شتر توسط حیوان مشکوک به هاری:

۱. فوراً محل زخم را با آب و صابون بشویید (حداقل ۱۵ دقیقه).
۲. به دامپزشک اطلاع دهید.
۳. اگر شتر قبلاً واکسینه نشده: شروع به سری واکسیناسیون پس از مواجهه (Post-exposure prophylaxis) کنید — معمولاً شامل ۴-۵ دوز واکسن در روزهای ۰، ۳، ۷، ۱۴ و ۲۸.
۴. قرنطینه شتر به مدت ۶ ماه — زیر نظر دامپزشک.

> ❗ هیچ درمانی برای هاری وجود ندارد — فقط پیشگیری با واکسن مؤثر است.

---

## 📌 جمع‌بندی:

> واکسن هاری در شتر — "توصیه ضروری" در مناطق پرخطر و "اختیاری" در مناطق کم‌خطر است. 
> به ویژه برای شترهایی که در مجاورت سگ ولگرد، شغال یا جانوران وحشی هستند، واکسیناسیون یک اقدام نجات‌بخش است. 
> هزینه واکسن بسیار کمتر از خطر از دست دادن شتر یا انتقال هاری به انسان است.

---

🩺 پیشنهاد: با اداره دامپزشکی منطقه خود تماس بگیرید — اگر در منطقه شما هاری شیوع دارد، احتمالاً واکسن را به صورت رایگان در اختیار شما قرار می‌دهند.

اگر نیاز به نام دقیق واکسن، دوز یا برنامه واکسیناسیون برای منطقه خود دارید، کافیست نام استان یا شهر خود را بگویید تا راهنمایی دقیق‌تری ارائه دهم. 🐫💉