در مورد واکسن سل در شتر، باید با دقت و بر اساس شواهد علمی پاسخ دهیم — چون اطلاعات مستقیم و فراوانی در این زمینه وجود ندارد، اما با ترکیب دانش عمومی در مورد سل دام و شتر، می‌توان نتیجه‌گیری دقیقی ارائه کرد.
---
## ❓ آیا شترها به سل مبتلا می‌شوند؟
✅ بله. شترها (هم یک‌کوهانه و هم دوکوهانه) می‌توانند به سل دام (Bovine Tuberculosis) ناشی از باکتری *Mycobacterium bovis* مبتلا شوند . این بیماری معمولاً مزمن و بدون علامت است، اما در موارد پیشرفته می‌تواند منجر به:
- کاهش وزن و ضعف تدریجی
- بزرگ شدن غدد لنفاوی (به ویژه در ناحیه گردن و ریه)
- سرفه و مشکل تنفسی (در صورت درگیری ریه)
- ضایعات گرانولوماتوز در کالبدشکافی
همچنین، سل در شتر زئونوز است — یعنی می‌تواند به انسان منتقل شود، به ویژه از طریق شیر خام یا تماس نزدیک با شترهای مبتلا .
---
## ❓ آیا واکسن سل برای شتر وجود دارد؟
### 🚫 خیر — واکسن اختصاصی و ثبت‌شده برای شتر علیه سل وجود ندارد.
اما:
🔹 واکسن BCG (Bacillus Calmette-Guérin) — که یک واکسن زنده تخفیف ویروس سل گاوی است — در برخی مطالعات تجربی روی شترها استفاده شده و نتایج اولیه نشان‌دهنده القای پاسخ ایمنی است .
🔹 این واکسن به طور رسمی برای شترها تأیید یا توصیه نشده است و در برنامه‌های ملی واکسیناسیون شترها (حتی در کشورهایی مثل عربستان، سودان یا امارات) اجرا نمی‌شود.
---
## ❓ پس چرا واکسن سل برای شتر ضروری نیست؟
دلایل اصلی:
1. ### 🔸 شیوع بسیار پایین سل در شترها
- شترها نسبت به گاو و گوسفند مقاوم‌تر به عفونت با *M. bovis* هستند.
- بیماری در شترها بسیار نادر است و معمولاً فقط در شرایط تماس نزدیک با گاوهای مبتلا یا در مناطق بسیار آلوده گزارش می‌شود.
2. ### 🔸 واکسن BCG مشکلاتی دارد
- می‌تواند باعث واکنش مثبت کاذب در تست توبرکولین شود — که برای برنامه‌های ریشه‌کنی سل مانع اصلی است.
- اثربخشی آن در شترها به طور کامل ارزیابی نشده.
- ممکن است در شترهای تحت استرس یا بیمار، عوارض داشته باشد.
3. ### 🔸 استراتژی کنترل سل در شترها متفاوت است
- به جای واکسیناسیون، تشخیص و حذف دام‌های مبتلا (Test and Slaughter) و جلوگیری از تماس با گاوهای آلوده روش اصلی است.
- پاستوریزه کردن شیر شتر برای جلوگیری از انتقال به انسان.
---
## ✅ اهمیت سل در شتر — از چه جهت؟
اگرچه سل در شترها نادر است، اما اهمیت آن از چند جهت است:
| جنبه | اهمیت |
|--------|---------|
| سلامت عمومی (Public Health) | شترهای مبتلا می‌توانند منبع انتقال *M. bovis* به انسان باشند — به ویژه در جوامعی که شیر خام شتر مصرف می‌شود. |
| تجارت و صادرات | در صورت شیوع سل، ممکن است محدودیت‌های صادراتی برای شتر و فرآورده‌های آن اعمال شود. |
| سلامت گله | در موارد نادر، می‌تواند باعث ضعف تدریجی و مرگ شترهای ارزشمند شود. |
---
## 📌 وضعیت در ایران:
در ایران، برنامه واکسیناسیون سل برای شترها وجود ندارد — حتی برای گاوها هم واکسن BCG فقط در دوران شیرخوارگی و در مناطق خاص استفاده می‌شود.
در شترها، تشخیص آزمایشگاهی و جداسازی دام‌های مبتلا راهکار اصلی است — نه واکسیناسیون.
---
## 🧪 تست تشخیصی سل در شتر:
- تست توبرکولین داخل پوستی (مشابه گاو) — اگرچه حساسیت آن در شترها کمتر از گاو است.
- آزمایش PCR از نمونه‌های لنف نود یا بافت.
- کشت باکتری — زمان‌بر اما قطعی.
---
## 📌 جمع‌بندی:
> واکسن سل در شتر — وجود ندارد و ضروری نیست.
> شیوع بسیار پایین، مقاومت نسبی شترها، و مشکلات فنی واکسن BCG، باعث شده است که واکسیناسیون علیه سل در شترها در هیچ کشوری به صورت رسمی اجرا نشود.
> راهکار اصلی: جلوگیری از تماس با دام‌های آلوده + تست و حذف + پاستوریزه کردن شیر.
---
🩺 اگر در منطقه شما موردی از سل در شترها گزارش شده یا نگران انتقال آن به انسان هستید، با آزمایشگاه دامپزشکی منطقه خود تماس بگیرید تا از تست توبرکولین یا PCR استفاده کنند — نه واکسن.
اگر نیاز به راهنمایی در مورد تست‌های تشخیصی یا نحوه نمونه‌برداری دارید، خوشحال می‌شوم کمک کنم. 🐫🔬
