**مدیریت جایگاه گاو در فصول گرم و سرد: راهکارهای عملی**
بهینه‌سازی شرایط جایگاه در فصول مختلف، **کاهش استرس**، **پیشگیری از بیماری‌ها** و **افزایش بهره‌وری** را به دنبال دارد. در زیر استانداردهای مدیریتی برای هر فصل ارائه شده‌است:
---
### **فصل گرم (دمای بالای ۲۵°C)**
#### **۱. خنک‌سازی فعال**
| **روش** | **نحوه اجرا** | **اثربخشی** |
|-----------------------|-------------------------------|-----------------------------|
| **فن‌های سقفی** | نصب با زاویه ۲۰ درجه، سرعت ۵-۸ m/s | کاهش ۴-۶°C دمای احساسی |
| **مه‌پاش (Fogging)** | پاشش آب هر ۱۰ دقیقه به مدت ۳ دقیقه | کاهش ۷-۱۰°C در رطوبت زیر ۶۰٪ |
| **سایه‌بان متحرک** | ارتفاع ۴ متر، پوشش سفید (SRI > 0.8) | کاهش تابش خورشید تا ۸۰٪ |
| **آبشخور خنک** | تامین آب در دمای ۱۰-۱۵°C | افزایش ۳۰-۴۰٪ مصرف آب |
#### **۲. مدیریت تغذیه**
- **تغییر زمان تغذیه**: ۸۰٪ جیره در **شب** (دمای پایین‌تر)
- **افزودنی‌های ضداسترس**:
- **بی‌کربنات سدیم** (۱٪ جیره): تعدیل pH شکمبه
- **بتائین** (۲۰ گرم/رأس): تنظیم اسمزی
- **کاهش فیبر نامحلول** (ADF < 18٪) ↑ هضم آسان
#### **۳. کنترل بهداشتی**
- **ضدعفونی آبشخورها**: روزانه با **پراستیک اسید ۰.۵٪**
- **پایش تنفس**: > ۴۰ بار/دقیقه = هشدار استرس گرمایی
---
### **فصل سرد (دمای زیر ۵°C)**
#### **۱. حفظ دمای بدن**
| **روش** | **نحوه اجرا** | **اثربخشی** |
|-----------------------|-------------------------------|-----------------------------|
| **عایق‌بندی دیوارها** | پشم شیشه (ضخامت ۱۰ cm) + پلی‌اتیلن | کاهش ۳۰٪ اتلاف حرارتی |
| **پرده‌های متحرک** | نصب در جهت بادهای غالب | کاهش ورود باد تا ۷۰٪ |
| **بستر عمیق** | ضخامت ۳۰-۴۰ cm کاه + پوشال | افزایش دمای بستر تا ۱۲°C |
| **لامپ‌های گرمایشی** | ارتفاع ۲ متر بالاتر از دام‌ها | تامین دمای موضعی ۱۵-۱۸°C |
#### **۲. مدیریت تغذیه**
- **افزایش انرژی جیره**:
- **چربی پنبه‌دانه** (تا ۵٪ جیره)
- **غلات تخمیرشده** (ذرت سیلو شده)
- **آب گرم** (۱۵-۲۰°C): جلوگیری از کاهش مصرف
#### **۳. پیشگیری از بیماری‌ها**
- **کنترل رطوبت بستر**: رطوبت > ۶۰٪ ↑ خطر **ورم پستان** و **درماتیت**
- **واکسیناسیون**:
- **پاستورلوز** (هموراژیک سپتیسمی)
- **روتاویروس** (اسهال گوساله‌ها)
---
### **مقایسه مدیریت فصلی**
| **پارامتر** | **فصل گرم** | **فصل سرد** |
|---------------------|---------------------------|---------------------------|
| **دمای ایده‌آل** | ۱۵-۲۵°C | ۵-۱۵°C |
| **رطوبت مجاز** | ۶۰-۷۰٪ | ۵۰-۶۰٪ |
| **تهویه موردنیاز** | ۱۵-۲۰ بار تعویض هوا/ساعت | ۴-۶ بار تعویض هوا/ساعت |
| **مصرف آب** | ۱۰۰-۱۵۰ لیتر/رأس/روز | ۵۰-۷۰ لیتر/رأس/روز |
| **چالش اصلی** | استرس گرمایی (THI > ۷۲) | هیپوترمی (دمای بدن < ۳۷°C) |
---
### **توصیه‌های کلیدی در تمام فصول**
1. **پایش مداوم**:
- نصب **داده‌بردار دما/رطوبت** در ارتفاع ۱.۵ متری.
2. **تغییر تدریجی**:
- تطبیق ۷-۱۰ روزه گله با تغییرات جیره یا محیط.
3. **بهداشت جایگاه**:
- ضدعفونی هفتگی با **آهک** یا **یدوفور ۲٪**.
4. **رفتارشناسی**:
- **تجمع دام‌ها** در سرما = نیاز به عایق‌بندی
- **له‌له زدن** در گرما = نیاز به خنک‌سازی فوری
---
### **فناوری‌های نوین**
- **سامانه‌های هوشمند**:
- سنسورهای IoT + هشدار اتوماتیک (SMS) برای نقاط بحرانی دما.
- **گرمایش تابشی**:
- پنل‌های مادون قرمز برای گوساله‌ها (صرفه‌جویی ۴۰٪ انرژی).
- **سقف‌های بازشو**:
- تنظیم خودکار بر اساس دمای محیط.
---
### **جمع‌بندی**
- **فصل گرم**:
> "تمرکز بر **خنک‌سازی فعال** + **جیره پرانرژی کم‌حجم** → کاهش تنش حرارتی."
- **فصل سرد**:
> "تأکید بر **عایق‌بندی** + **جیره پرکالری** → پیشگیری از اتلاف انرژی."
- **هشدار نهایی**:
> "**نوسانات دمایی** (اختلاف شب‌و‌روز > ۱۵°C) خطرناک‌تر از دمای ثابت پایین یا بالا است!"
✅ **منابع معتبر**:
- دستورالعمل‌های **مرکز تحقیقات دام کشور ایران** (Animal Science Research Institute)
- استاندارد **ASHRAE 170-2021** (تهویه جایگاه دام)
