کاهش تولید متان در پرواربندی گاو، یکی از چالش‌های کلیدی صنعت دامپروری برای مقابله با تغییرات اقلیمی است (متان ۲۸ برابر قوی‌تر از CO₂ در گرمایش زمین عمل می‌کند). خوشبختانه روش‌های علمی و عملی متعددی برای مدیریت این مسئله توسعه یافته‌اند:
---
### **۱. اصلاح جیره غذایی (موثرترین روش)**
- **افزودنی‌های خوراکی ضد متان:**
- **۳-NOP (3-Nitrooxypropanol):** بازدارنده آنزیم تولید متان در شکمبه (~۳۰% کاهش).
- **جلبک‌های قرمز (Asparagopsis taxiformis):** حاوی بروموفرم، تا ۸۰% کاهش متان در آزمایشات.
- **نیترات کلسیم:** جایگزین بخشی از پروتئین جیره؛ کاهش ۱۰-۲۰% متان.
- **افزایش چربی‌های غیراشباع:**
- روغن‌های گیاهی (مانند دانه کتان) یا پودر چربی محافظت‌شده (Protected Fat).
- **استفاده از کنسانتره بیشتر:**
- جایگزینی علوفه‌های با کیفیت پایین با غلات (نسبت ۶۰:۴۰ کنسانتره به علوفه).
---
### **۲. مدیریت تغذیه و گله‌داری**
- **بهبود کیفیت علوفه:**
- استفاده از علوفه‌های جوان و با هضم‌پذیری بالا (مثل سیلوی ذرت) کاهش تخمیر شکمبه.
- **تکنیک‌های خوراکدهی:**
- افزایش تعداد وعده‌های غذایی برای ثابت نگه‌داشتن pH شکمبه.
- اجتناب از تغذیه بیش از حد پروتئین.
- **اصلاح نژاد:**
- پرورش دام‌های با بازده غذایی بالاتر (RFI پایین) مانند گاوهای شاروله.
---
### **۳. پروبیوتیک‌ها و تغییر میکروبیوم شکمبه**
- **مخمرهای پروبیوتیک (Saccharomyces cerevisiae):**
- بهبود هضم و کاهش هیدروژن مورد نیاز برای تولید متان.
- **باکتری‌های تولیدکننده پروپیونات (Megasphaera elsdenii):**
- مسیر تخمیر را به سمت تولید اسیدهای چرب کوتاه‌زنجیر غیرمتان‌زا سوق می‌دهد.
- **واکسن ضد متان:**
- تحریک سیستم ایمنی برای هدف قرار دادن باکتری‌های متان‌زا (در مرحله تحقیق).
---
### **۴. فناوری‌های نوین**
- **ماسک‌های جذب متان (مانند Zelp):**
- نصب روی پوزه گاو؛ متان بازدم را جذب و به CO₂ تبدیل می‌کند (۵۰% کاهش).
- **سیستم‌های بیوگاز:**
- جمع‌آوری کود و تبدیل متان به انرژی (تولید برق یا گرمایش).
- **خوراک‌های مهندسی‌شده ژنتیکی (GM):**
- گیاهان تراریخته با ترکیبات کاهنده متان (مثل شبدر ترانسژنیک).
---
### **۵. مدیریت کود و پسماند**
- **پوشش دادن مخازن ذخیره کود:**
- جمع‌آوری متان منتشرشده و استفاده در بیوگاز.
- **کمپوست‌سازی هوازی:**
- جلوگیری از تخمیر بی‌هوازی که متان تولید می‌کند.
---
### **۶. رویکردهای یکپارچه**
- **چراگاه‌های چرخشی (Rotational Grazing):**
- افزایش ترسیب کربن در خاک و جبران بخشی از انتشار متان.
- **کشت علوفه‌های مقاوم (مثل شبدر):**
- گیاهان با تانن بالا که تولید متان را ۱۵-۲۰% کاهش می‌دهند.
---
### **چالش‌ها و ملاحظات**
| روش | کاهش متان | هزینه اجرا | محدودیت‌ها |
|------------------|------------|-------------|-----------------------------|
| جلبک قرمز | تا ۸۰% | بالا | تامین پایدار، مقبولیت بازار|
| ۳-NOP | ~۳۰% | متوسط | تاییدیه‌های قانونی |
| ماسک جذب متان | ~۵۰% | بالا | راحتی دام، تعویض فیلتر |
| مدیریت کود | ۶۰-۷۰% | پایین | نیاز به سرمایه اولیه |
---
### **آینده‌نگری**
- **اقتصاد کربن:** فروش کربن صرفه‌جویی شده در بازارهای کربن.
- **نژادهای "کم‌متان":** برنامه‌های اصلاح نژاد متمرکز بر صفات متان‌زایی پایین (در حال آزمایش در کانادا و هلند).
- **فناوری‌های CRISPR:** اصلاح ژنتیکی میکروبیوم شکمبه برای حذف آرکی‌های متان‌ساز.
با ترکیب این روش‌ها می‌توان تا **۵۰% انتشار متان** را بدون کاهش تولیدمثل یا رشد دام کنترل کرد. نیازمند همکاری دامداران، محققان و سیاست‌گذاران برای اجرای پایدار است. اگر نیاز به جزئیات فنی یک روش خاص دارید، اعلام کنید!
