دستگاه گوارش مرغهای تخمگذار از دهان شروع میشود که ساختار ویژهای برای بلع و آمادهسازی غذا دارد. دهان مرغها برخلاف پستانداران، دندان ندارد و بهجای آن، **منقار** (Beak) بهعنوان ابزار اصلی برای گرفتن، خرد کردن و بلع غذا عمل میکند. در ادامه، ویژگیها و عملکرد دهان در مرغهای تخمگذار بهتفصیل شرح داده میشود:
---
### **۱. ساختار دهان مرغهای تخمگذار**
- **منقار**:
- از جنس کراتین ساخته شده و بسیار محکم است.
- شکل منقار به مرغها اجازه میدهد دانهها را بهراحتی برچینند، غذا را خرد کنند و آب بنوشند.
- در مرغهای تخمگذار، منقار ممکن است به دلایل مدیریتی (جلوگیری از کانیبالیسم) کوتاه شده باشد (Beak Trimming).
- **زبان**:
- زبانی سفت و زبر با پاپیلاهای (پرزهای) کوتاه که به هدایت غذا به سمت گلو کمک میکند.
- مرغها حس چشایی محدودی دارند، اما زبان در تشخیص بافت و دمای غذا نقش دارد.
- **غدد بزاقی**:
- در اطراف دهان و گلو قرار دارند و بزاق ترشح میکنند.
- بزاق مرغها حاوی آنزیم **آمیلاز** است، اما فعالیت آنزیمی آن نسبت به پستانداران بسیار کمتر است.
- اصلیترین نقش بزاق، مرطوب کردن غذا برای تسهیل بلع است.
---
### **۲. عملکرد دهان در گوارش**
- **بلع غذا**:
- مرغها غذا را نمیجوند! آنها دانهها یا پلتهای غذایی را با منقار برمیدارند و مستقیماً میبلعند.
- غذا پس از بلع، از طریق **مری** به سمت **چینهدان** (محل ذخیره و نرم شدن غذا) حرکت میکند.
- **نقش منقار در تغذیه**:
- منقار برای انتخاب دانهها، حشرات یا ذرات ریز غذا از خاک یا بستر استفاده میشود.
- طراحی منقار به گونهای است که مرغها میتوانند بهسرعت و با دقت غذا را بردارند.
---
### **۳. ارتباط دهان با سلامت و تولید تخممرغ**
- **آسیب به منقار**:
- شکستگی یا عفونت منقار میتواند غذا خوردن را مختل کند و منجر به کاهش مصرف خوراک، کاهش وزن و افت تولید تخممرغ شود.
- در مرغداریها، کوتاه کردن منقار (Beak Trimming) برای جلوگیری از زخمیکردن پرندگان در اثر استرس انجام میشود، اما اگر بهدرستی انجام نشود، ممکن است درد مزمن ایجاد کند.
- **عفونتهای دهانی**:
- عفونتهای قارچی (مانند کاندیدیازیس) یا باکتریایی در دهان نادر است، اما در صورت بروز، باعث کاهش اشتها و اختلال در گوارش میشود.
- **تأثیر جیره غذایی**:
- جیرههای حاوی ذرات درشت یا فیبر بالا ممکن است بلع را دشوار کنند و نیاز به خرد کردن بیشتر با منقار داشته باشند.
- جیرههای پلتشده (Pellet) برای مرغهای تخمگذار ایدهآل هستند، زیرا بلع آنها آسانتر است.
---
### **۴. نکات مدیریتی برای سلامت دهان**
- **کنترل کیفیت خوراک**:
- اطمینان از نرمی و اندازه مناسب ذرات خوراک برای جلوگیری از آسیب به دهان یا مری.
- استفاده از جیرههای پلتشده با اندازه استاندارد.
- **بهداشت آب و غذا**:
- آب تمیز و عاری از آلودگی برای جلوگیری از عفونتهای دهانی.
- جلوگیری از دسترسی مرغها به اجسام سخت یا تیز که ممکن است به منقار آسیب بزنند.
- **مدیریت استرس**:
- کاهش تراکم پرندگان و تأمین فضای کافی برای کاهش رفتارهای تهاجمی (مثل نوکزدن) که به منقار آسیب میرساند.
---
### **۵. تفاوتهای دهان مرغ با پستانداران**
- **عدم وجود دندان**: هضم مکانیکی در دهان انجام نمیشود و تمام فرآیند آسیاب کردن غذا در **سنگدان** صورت میگیرد.
- **حس چشایی ضعیفتر**: مرغها نسبت به طعمهای تلخ یا شیرین حساسیت کمتری دارند.
- **ساختار زبان ساده**: زبان مرغها فاقد قابلیت حرکت پیچیده است و بیشتر نقش هدایت غذا را دارد.
---
در نهایت، دهان مرغهای تخمگذار بهعنوان نخستین بخش دستگاه گوارش، نقش کلیدی در دریافت و آمادهسازی غذا برای مراحل بعدی هضم دارد. حفظ سلامت منقار، زبان و غدد بزاقی برای اطمینان از مصرف کافی خوراک و در نتیجه تولید بهینه تخممرغ ضروری است. هرگونه اختلال در این بخش مستقیماً بر جذب مواد مغذی (مانند کلسیم، پروتئین و ویتامینها) تأثیر میگذارد و میتواند به کاهش تولید یا مشکلاتی مانند پوسته نازک تخممرغ منجر شود.
