دوره زندگی گاوها (به ویژه گاوهای شیری) را می‌توان بر اساس **اهداف مدیریتی** و **مراحل رشد و تولیدمثل** به سه دوره اصلی تقسیم کرد:
1. **دوره گوساله/تلیسه (شیرخوارگی تا بلوغ جنسی):**
* **سن:** تولد تا حدود 12-15 ماهگی (تا زمان رسیدن به بلوغ جنسی و آمادگی برای تلقیح).
* **تمرکز:** رشد سالم، توسعه شکمبه، ایجاد سیستم ایمنی قوی و رسیدن به اندازه مناسب برای اولین آبستنی.
* **نکات کلیدی:**
* **تغذیه:** دریافت آغوز بلافاصله پس از تولد، شیر یا جایگزین شیر، شروع تغذیه با کنسانتره و علوفه با کیفیت برای توسعه شکمبه.
* **مدیریت:** واکسیناسیون، درمان ضد انگلی، جداسازی از گاوهای بالغ، کنترل بیماری‌ها (به ویژه اسهال و ذات‌الریه)، حذف شاخ، ثبت اطلاعات.
* **هدف:** رسیدن به 55-60% وزن بالغ در زمان اولین تلقیح.
2. **دوره تلیسه/اولین آبستنی تا گله (بلوغ تا اولین زایش):**
* **سن:** حدود 12-15 ماهگی (اولین تلقیح) تا حدود 22-25 ماهگی (اولین زایش).
* **تمرکز:** آبستن‌کردن موفق تلیسه، ادامه رشد مناسب، آماده‌سازی برای زایش و ورود به گله شیری.
* **نکات کلیدی:**
* **تغذیه:** تداوم رشد با جیره متعادل، اطمینان از دریافت کافی انرژی، پروتئین، مواد معدنی و ویتامین‌ها برای رشد جنین و خود تلیسه. مدیریت تغذیه در اواخر آبستنی برای جلوگیری از مشکلات متابولیکی بعد از زایش بسیار مهم است (دوره خشک).
* **مدیریت:** تشخیص فحلی و تلقیح به موقع، مراقبت‌های دوره آبستنی، انتقال به جایگاه زایش 2-4 هفته قبل از زایش پیش‌بینی شده، مراقبت‌های زایش.
* **هدف:** زایمان سالم تلیسه در سن مناسب (معمولاً 22-25 ماهگی) با وزن حدود 80-85% وزن بالغ و ورود موفق به چرخه شیردهی.
3. **دوره شیردهی و آبستنی‌های متوالی (زندگی تولیدی در گله):**
* **سن:** از اولین زایش به بعد (معمولاً تا حدود 5-7 سالگی یا بیشتر، بسته به عملکرد و سلامتی).
* **تمرکز:** تولید شیر بهینه، حفظ سلامت و باروری، آبستنی مجدد در فواصل مناسب برای حفظ چرخه تولید.
* **نکات کلیدی:**
* **تغذیه:** جیره بسیار دقیق برای تامین نیازهای بالای تولید شیر، حفظ وزن بدن و پشتیبانی از آبستنی. مدیریت تغذیه در دوره انتقال (3 هفته قبل تا 3 هفته بعد از زایش) حیاتی است.
* **مدیریت:** شیردوشی منظم، برنامه باروری (تشخیص فحلی، تلقیح/آل)، مراقبت‌های بهداشتی (پیشگیری و درمان ورم پستان، لنگش، مشکلات متابولیک)، مدیریت دوره خشک (45-60 روز قبل از زایش بعدی)، ثبت تولید شیر و اطلاعات سلامتی.
* **چرخه تولید:** یک گاو سالم معمولاً هر 12-14 ماه یک بار زایش می‌کند. این دوره شامل:
* **شروع شیردهی (پیک تولید):** 0-100 روز بعد از زایش (اوج تولید شیر).
* **اواسط شیردهی:** 100-200 روز بعد از زایش (تولید شیر تدریجاً کاهش می‌یابد).
* **اواخر شیردهی:** 200 روز بعد از زایش تا خشک‌کردن (تولید شیر به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد).
* **دوره خشک:** 45-60 روز قبل از زایش بعدی (استراحت پستان و آماده‌سازی برای زایش).
* **هدف:** حداکثر کردن تولید شیر در هر دوره شیردهی با حفظ سلامت و باروری، و داشتن یک گوساله سالم در هر چرخه. گاوها معمولاً پس از چندین دوره شیردهی (چرخه) و زمانی که تولید شیر، سلامتی یا باروریشان کاهش یابد، از گله **حذف** می‌شوند.
**نکات مهم:**
* **سن‌ها تقریبی هستند:** سن دقیق به نژاد، تغذیه، مدیریت و اهداف گله بستگی دارد (مثلاً در برخی سیستم‌ها تلقیح در 13-14 ماهگی و زایش در 22-23 ماهگی هدف‌گیری می‌شود).
* **تمرکز بر تولیدمثل:** این تقسیم‌بندی به شدت حول محور آماده‌سازی برای تولیدمثل و بهره‌برداری از دوره شیردهی است.
* **گاوهای گوشتی:** تقسیم‌بندی برای گاوهای گوشتی کمی متفاوت است و بیشتر بر رشد تا وزن کشتار (معمولاً 18-24 ماهگی) یا تولید تلیسه‌های جایگزین و گاوهای آبستن متمرکز است. دوره شیردهی در مادران کوتاه‌تر است و گوساله‌ها زودتر از شیر گرفته می‌شوند.
* **دوره خشک:** بخش مهمی از دوره سوم است که مستقیماً بر سلامت و تولید دوره شیردهی بعدی تاثیر می‌گذارد.
این تقسیم‌بندی به دامداران کمک می‌کند تا برنامه‌های تغذیه‌ای، بهداشتی و تولیدمثلی مناسب را برای هر گروه سنی و تولیدی در گله خود اجرا کنند.
