**اصول حمل و نقل دام به کشتارگاه: کاهش استرس و حفظ کیفیت گوشت**
حمل و نقل دام یکی از مراحل **حساس و تأثیرگذار بر کیفیت گوشت و رفاه دام** است. رعایت اصول علمی در این مرحله از **کاهش تلفات، پیشگیری از افت کیفیت لاشه (DFD/PSE)** و رعایت اخلاق حرفه‌ای اطمینان ایجاد می‌کند.
---
### **ملاحظات پیش از حمل**
1. **انتخاب دام مناسب**:
- حذف دام‌های بیمار، آبستن، یا بسیار ضعیف (طبق دستورالعمل‌های سازمان دامپزشکی).
- استراحت دام‌ها به مدت **۱۲-۲۴ ساعت** قبل از حمل با دسترسی به آب (نه غذا، برای کاهش حجم مدفوع).
2. **آماده‌سازی تجهیزات**:
- ضدعفونی کف و دیواره‌های وسایل نقلیه (با محلول **۲٪ سود سوزآور**).
- بررسی وجود **لبه‌های تیز** یا میخ‌های بیرون‌زده در کامیون.
3. **طبقه‌بندی دام‌ها**:
- جداسازی بر اساس **نوع (گاو، گوساله)**، **جنس**، و **اندازه** (جلوگیری از زخمی‌شدن دام‌های کوچک‌تر).
---
### **استانداردهای وسیله نقلیه**
| **پارامتر** | **مقادیر توصیه‌شده** | **هدف** |
|---------------------|--------------------------|-----------------------------|
| **تراکم دام** | ۳۰۰-۳۵۰ کیلوگرم/مترمربع | جلوگیری از ازدحام و افتادن |
| **ارتفاع سکو** | حداقل ۱۴۰ سانتیمتر | امکان ایستادن راحت |
| **کف غیرلغزنده** | شیاردار یا پوشیده از خاک اره | کاهش لغزش و آسیب‌های پا |
| **تهویه** | فن‌های جانبی + دریچه سقفی | حفظ دمای ۱۰-۲۵°C و کاهش CO₂ |
| **زمان حمل** | حداکثر ۸ ساعت | کاهش استرس گرمایی و کم‌آبی |
---
### **مدیریت استرس در حین حمل**
1. **کنترل آب و هوا**:
- در دمای **بالای ۲۵°C**: حمل در **شب یا صبح زود** + پاشیدن آب به کف (نه بدن دام!).
- در دمای **زیر ۵°C**: پوشاندن دیواره‌ها با برزنت برای جلوگیری از باد.
2. **رانندگی ایمن**:
- شتاب و ترمز ناگهانی ↑ **آسیب‌های عضلانی و شکستگی**.
- سرعت مجاز: **۶۰-۷۰ کیلومتر بر ساعت** در جاده‌های صاف.
3. **پایش دام‌ها**:
- توقف هر ۳ ساعت برای بررسی وضعیت تنفس، آسیب‌دیدگی یا تلفات.
---
### **پیامدهای عدم رعایت اصول حمل**
- **استرس حاد**:
- افزایش کورتیزول → کاهش گلیکوژن عضلات → **افزایش pH گوشت (DFD)** → گوشت **تیره، خشک و سفت**.
- کاهش ماندگاری گوشت تا ۵۰٪.
- **تلفات فیزیکی**:
- کوفتگی، شکستگی استخوان، یا خفگی ناشی از ازدحام → **ضایعات لاشه تا ۱۰٪**.
- **جریمه‌های قانونی**:
- نقض مقررات رفاه دام (مانند تراکم بیش از حد) → توقف مجوز کشتارگاه.
---
### **اقدامات پس از رسیدن به کشتارگاه**
1. **تخلیه فوری**:
- استفاده از رمپ‌های **شیبدار (حداکثر ۲۰ درجه)** با کف غیرلغزنده.
- ممنوعیت استفاده از **الکتروشوک** یا ضرب و شتم برای هدایت دام.
2. **دوره استراحت**:
- تأمین آب آشامیدنی **بلافاصله پس از تخلیه**.
- استراحت **۶-۱۲ ساعته** در جایگاه‌های بهداشتی (تراکم: ۳ مترمربع/رأس).
3. **پایش نهایی**:
- ثبت **دمای رکتوم** (بالاتر از ۴۰°C: استرس گرمایی).
- جداسازی دام‌های آسیب‌دیده برای ذبح اضطراری.
---
### **جمع‌بندی و توصیه‌های کلیدی**
1. **پیشگیری از استرس**:
- آموزش کارگران در **رفتار آرام با دام** (اصول رفتارشناسی گاو).
- استفاده از **ابزارهای غیرفشارنده** مانند پرچم‌های هدایت.
2. **بهینه‌سازی زمان‌بندی**:
- هماهنگی با کشتارگاه برای **کاهش زمان انتظار** (حمل حداکثر ۲ ساعت قبل از ذبح).
3. **پایش الکترونیکی**:
- نصب **سنسور دما و رطوبت** در کامیون + GPS برای ثبت شرایط حمل.
> ✅ **نکته طلایی**:
> **"استرس در ۲۴ ساعت پیش از ذبح، تأثیر مخرب‌تری بر کیفیت گوشت دارد تا ژنتیک دام!"**
> رعایت اصول حمل و نقل مطابق **استاندارد OIE (سازمان جهانی بهداشت دام)** و **دستورالعمل‌های سازمان دامپزشکی ایران** ضروری است.
> برای ارزیابی عملکرد: **ثبت درصد تلفات حمل، فراوانی آسیب‌های لاشه و نتایج آزمایش pH گوشت** را فراموش نکنید.
